Author: Paul Maritz

(Flip Buys het hierdie toespraak op 27 Januarie 1999 aan die Nasionale Raad van die Mynwerkersunie gelewer)

“Dit is 27 Januarie in die jaar 2013.

Die MWU President staan op, en verwelkom die skare teenwoordiges by die Unie se honderdste Kongres.

Hy gee ‘n oorsig oor die geskiedenis van die Mynwerkersunie die afgelope 100 jaar, en lê klem op die rol wat die Unie telkens gespeel het wanneer die volk in nood was.

‘n Mens kon ‘n speld hoor val toe hy kom by die swaar jare na die 1999 verkiesing, toe die nuwe ANC President met koorsagtige spoed die revolusie tot op grondvlak déúr gestoomroller het.

Dan begin hy vertel van die waterskeidings kongres van 1999, toe die afgevaardigdes besluit het om daadkragtig ‘n eie toekoms te begin skep …

Die MWU het vandag meer as 250 000 lede, waarvan byna die helfte werksaam is in die vakbond se eie fabrieke, banke, hospitale en klinieke, skole en ander besighede. Duisende jongmense voer ‘n florerende bestaan op die Unie se korporatiewe “kibbutz” plase, waar hulle franchises gekoop het en nou vars landbouprodukte aan die Unie se voedsel fabrieke lewer. Pensioenarisse woon veilig en sorgvry in aftree oorde wat deur die Unie se konstruksiefirma opgerig is, bewaak deur jongmense van die Unie se Werda Sekuriteit onderneming.

Ten spyte van baie ander probleme in die land, was die MWU ‘n merkwaardige suksesverhaal wat daarin geslaag het om ‘n veilige toekoms vir sy lede en hulle volk te skep.

Hoe het dit alles gekom? Dit kon so anders gewees het. Die mense raak opnuut stil toe hy vertel hoe dit alles gebeur het … Die jaar 1999 het vir die meeste Afrikaners uitsigloos begin. Die mense was polities vuisvoos – hulle taal, skole, en woongebiede het deurgeloop onder die ANC regering se nuwe beleidsrigtings. Misdaad het hoogty gevier, en duisende blankes is uit die arbeidsmark gedruk deur nuwe wette en maatskappy beleidsrigtings oor “regstellende aksie.” Die media het die Afrikaner óf verguis óf ignoreer, en benewens die ekonomiese melkkoei van die land het hulle geen rol meer gespeel nie. Blankes en Afrikaners het tweedeklas burgers in hul eie land geword, ontmagtig en hulle belange op elke terrein oorweldig deur die “demokratiese” meerderheidstem.

Groot verwarring en verdeeldheid het onder die mense geheers, die meeste onbetrokke en sonder belangstelling hul eie toekoms, en emigrasie praatjies was algemeen. Die volk het koud teenoor politieke partye gestaan, die meeste kultuurbewegings se fut was uit, die sakereuse het saam met die regering gedraf – daar was ‘n totale gebrek aan ‘n nasionale toekomsvisie.

Niemand sou kon droom dat ‘n vakbond hierdie keer die enjin van die Afrikaner se nuwe Renaissance of herlewing sou wees nie. Die meeste Afrikaners en blankes het afsydig teenoor vakbonde gestaan, omdat blankes nog altyd deur goedgesinde regerings beskerm was, en omdat baie mense negatief teenoor vakbonde was as gevolg van die stakings geweld en ander optredes van sommige vakbonde.

Maar die tye het verander. Die staat en groot maatskappye se beleid het nou op groot skaal teen blankes begin diskrimineer. Omdat die Afrikaner nie meer die land regeer het nie, het sy tradisionele organisasies wat van staatsmag en regeringshulp afhanklik is nou magteloos en irrelevant geword. Die ou leiers se idees het opgeraak, en hulle organisasies het lam en lusteloos geword. Die mense het na nuwe oplossings begin soek.

“‘n Vakbond is die mees effektiefste vorm van organisasie”

Die MWU se 1998 Kongrestema “Bou die vakbond, bou die toekoms,” en die besluit oor ‘n arbeidsbeweging, het aanvanklik nie groot aandag getrek nie. Dit het die volk lank gevat om Dr Albert Hertzog se 1948 uitspraak e verstaan- dat ‘n vakbond die mees effektiewe vorm van organisasie is. Hierdie uitspraak het ‘n nuwe inhoud aan die MWU se Kongrestema van daardie jaar gegee: Die vakbond moet uitgebou word, om dan die toekoms daarmee te bou.

Die krag van die Unie se sterk organisasie netwerk het uit verskeie faktore gespruit. Die basis van die MWU se landswye infrastruktuur was gesetel in die groot bedrywe: mynbou-, elektries- staal en ingenieurs-, chemies- en telekommunikasie. Die werksplek gebaseerde strukture van ‘n vakbond het die voordeel dat lede vir minstens 8 ure daagliks bymekaar getrek is.

Hierdie groot konsentrasie van mense maak dit makliker om te organiseer en met hulle te kommunikeer.

Arbeidsbeweging

Die omskepping van die MWU vanaf ‘n gewone vakbond na ‘n Arbeidsbeweging het beteken dat die Unie steeds 100% vakbond moes bly, maar sy tradisionele rol en funksies moet uitbrei na sake soos werkskepping, onderwys en maatskaplike hulp.

Die uitbreiding van die MWU se tradisionele rol en funksies was genoodsaak deur die veranderde omstandighede in die land. Die blanke en Afrikaners was sonder politieke en ander mag nou as’t ware geprivatiseerde burgers wat alles vir hulself moes doen. Die staat het afsydig en selfs vyandig teenoor hulle gestaan, en die enigste pad oop was nou dat die Afrikaner sy toekoms moes skep- niemand ander sou dit vir hom doen nie.

Die insinking of selfs verbrokkeling van Staats funksies veral vanaf 1999 soos onderwys, gesondheid en mediese dienste, veiligheid en werksverskaffing het dit noodsaaklik gemaak dat die Westerling vir homself alternatiewe op elke terrein moes skep as hy sy standaarde wou handhaaf of verbeter.

Histadrut

Gebaseer op die model van die Israelse super vakbondbeweging, die Histadrut, het die MWU leierskap aan die dink en doen gegaan in ‘n reeks “doenskrums” oor sake soos werkskepping, onderwys en ekonomiese bemagtiging.

Met die wekroep van: “Ons plan is ons magsbasis,” is daar saam met ander kenners ‘n plan op elke gebied opgestel: arbeidsterrein, werkskepping, onderwys en ekonomiese bemagtiging.

Die eerste stap was die uitbreiding en uitbouing van die vakbond op elke terrein. Groot lede werwingsveldtogte is van stapel gestuur, ‘n opleidings offensief is geloods, ‘n gelyke geleentheid veldtog is afgeskop, en talle nuwe inisiatiewe is op arbeidsterrein begin. Daarbenewens is die vakbond se infrastruktuur uitgebrei, ekstra personeel aangestel, toerusting en tegnologie opgradeer, en die diens aan lede verder opgeknap.

‘n Belangrike mylpaal was die loodsing van Uniklub, ‘n spesiale afdeling vir individuele lede binne die MWU. Nou kon mense uit enige bedryf by die Unie aansluit, en duisende het dit dan ook gedoen tydens Uniklub se groot bemarkingsveldtog van 1999. Individuele lede wat nie by groot maatskappye gewerk het nie, is op groot skaal gewerf, omdat die verbreding van die vakbond se funksies beteken het dat die vakbond nou ook aan hulle ‘n diens kon lewer.

Mobilisasie van kapitaal

‘n Nuwe fase het aan die einde van 1998 begin met die stigting van ‘n Finansiële Dienstegroep dmv ‘n vennootskap met finansiële- en ekonomiese kundiges. Die doel van Unifonds as tweede been van die Unie was om uitgebreide finansiële dienste aan lede te bied, en terselfdertyd kapitaal te mobiliseer wat in werkskepping projekte ingeploeg kon word.

Unifonds het begin met die hele spektrum van versekeringsdienste, en vroeg in 1999 is ‘n nasionale MWU Pensioenfonds geloods. Hierdie fonds het nodig geword toe AA aanstellings op die beheerliggame van Pensioenfondse en die vigs gevaar die risiko van werkgewer gebaseerde pensioenfondse te groot gemaak het. Die MWU het vooraanstaande ekonome as trustees van die nasionale Pensioenfonds aangestel, en die administrasie van die fonds toegeken aan ‘n bekende Versekeringsmaatskappy. Die Fonds het jaarliks puik presteer, omdat die risiko poel (lede) van die fonds gesond was, die beleggings aan die beste Finansiële maatskappye toegeken was, en die beleggings maatstawwe net veiligheid en opbrengs was.

Die sowat 5% van die fondse wat in werkskepping projekte belê is, is op ‘n streng sakegrondslag gedoen, en het bogemiddelde opbrengste gelewer. Die beleggings wat in media groepe en ‘n privaatonderwysfirma gedoen is, het benewens ‘n puik opbrengs ook strategies baie vir die Unie se lede en hulle kinders beteken. Nog ‘n gewilde aspek van die nasionale fonds was dat lede lewenslank aan die Pensioenfonds kon behoort. Lede het dus niks verloor as hulle van werkgewer verander nie.

Bankdienste

Die MWU het ‘n bankdiens na die lede se werksplek gebring, dmv ‘n vennootskap met ‘n volkseie bank waarin die MWU ‘n stewige aandeel besit het. Huis- en motorfinansiering kon teen uiters gunstige rentekoerse gedoen word, omdat dit op ‘n groep basis gereël was, en omdat die moontlikheid van slegte skuld feitlik totaal uitgeskakel was vanweë die afbetalings metode deur die betaalstate.

Mediese sorg

Vanaf die jaar 2001 het die Unie ‘n nuwe era in mediese sorg betree, toe hospitale en klinieke deur die Nasionale Pensioenfonds en die MWU se mediese filiaal, Unimed, aangekoop is waar daar genoeg MWU lede in die dorp of omgewing was. Hierdie beleggings is op ‘n sakegrondslag gedoen, maar het aan lede en hul gesinne ‘n gehalte diens teen afslagpryse verskaf. Talle werksgeleenthede vir lede se kinders is hiermee geskep, en siek lede en pensioenarisse is nou deur hul eie mense versorg.

Verskeie ander afdelings van die Finansiële Dienstegroep het mettertyd die lig gesien. Die doel van ‘n Eenstop finansiële diens aan lede en volksgenote is reeds teen die einde van die jaar 2000 verwesenlik.

Werkskepping sentrum

‘n Nuwe era is in 1991 begin toe die MWU ‘n werkskepping sentrum begin het. Die Nasionale Werkskepping fonds was die kern van die sentrum, wat fondse beskikbaar gestel het vir talle werkskepping- en besigheid projekte. ‘n Netwerk van goedgesinde sakemanne en ekonome het die Unie op hierdie gebied adviseer.

Die Unie se personeel agentskap, Werknet, en ‘n eie Arbeids makelary het met die hulp van die Unie se sterk organisatoriese en kommunikasie infrastruktuur werk vir duisende mense bekom. Duisende jongmense het ook vinnig in hul loopbane gevorder nadat hulle met die Unie se hulp in die intree posvlakke werk gekry en so die regstellende teikens deurmekaar gekrap het.

Die werkskepping sentrum se groot Opleidings afdeling het vanaf die jaar 2002 ‘n stroom gekwalifiseerdes aan die ekonomie gelewer.

Die beleggings arm van die MWU het waarlik gehelp om die geskiedenis te skryf. Unibel is in 1999 gestig, en het aan lede en volksgenote op vrywillige basis die kans gebied om maandelikse beleggings in winsgewende projekte te doen. Dit was ‘n tipe effektetrust, en is verder befonds deur die opbrengste vanaf die Finansiële Dienstegroep, Unifonds.

Unibel se beleggings filosofie het op drie pilare gerus, naamlik opbrengspotensiaal, ledevoordeel en werksverskaffing.

Met hierdie maatstawwe as riglyn is begin om te belê in Kubbutzplase, Nywerheidskorwe en Aftree oorde vir Voortsettingslede. Unibel se suksesresep was te danke aan die strategie van vennootskappe wat gesluit is met kundiges op elke gebied waar Unibel betrokke wou raak.

Dit het die voordeel gehad dat Unibel nie in die bestuur en bedryf van elke firma of projek wat hy geïnisieer het betrokke hoef te raak nie. Goeie beleggingsopbrengste kon op hierdie manier verkry word, terwyl Unibel uit ‘n projek kon onttrek wat nie aan die verwagtings voldoen het nie.

Werk is op hierdie manier aan duisende jongmense verskaf, terwyl lede se kinders die voorkeur by indiensneming gekry het solank hulle aan die minimum posvereistes voldoen het.

Nywerheidskorwe is aanvanklik in en om die groot stede begin, maar is later ook op die platteland gevestig. In hierdie korwe is die basiese infrastruktuur aan ondernemers verskaf, wat dan verskillende ondernemings hier begin het. Unibel het aandele in verdienstelike ondernemings opgeneem, en talle lede se kinders is van werk voorsien.

Kibbutzplase

Die MWU het op advies van Landbou ekonome die Histadrut se Kibbutzidee omskep in ‘n Koöperatiewe plaas model om aan te pas by Suid-Afrikaanse omstandighede. Talle mense het boerdery “franchises” gekoop, waar vir eie rekening op mikroplasies geboer is, maar waar koöperatief saamgewerk is wat aankope, produk bemarking en uitvoere, behuising en finansiering betref. Die nuutste besproeiings-, tonnel- en landboutegnologie is gebruik, en landbou voorligters het die boere van waardevolle advies bedien.

Tot 15 jongmense is op ‘n een hektaar tonnel van werk voorsien. Meganisering, outomatisering en rekenarisering is op groot skaal ingespan, wat die minimum hande arbeid nodig gemaak het. Jongmense wat daar gewerk het was eerder landbou tegnici as plaasarbeiders. Die plase is aanvanklik gefinansier deur beleggings van die MWU se Nasionale werkskepping fonds, terwyl mense wat pakkette gevat het franchises gekoop het vir hulle of hul kinders.

Die tweede en ‘n baie opwindende fase van die Kibbutzplase het in 2002 begin. Agri-nywerhede wat die produkte wat op die plase verbou is, verwerk het, is begin. Die MWU se Unibel het nou ‘n Nywerheidsarm begin wat werk aan nog meer jongmense verskaf het. Baie lede wat pakkette gevat het, het aandele in hierdie verwerkings fabrieke gekoop, en was sodoende geregtig op ‘n pos vir hulself of ‘n familielid wat aan die posvereistes voldoen het.

Unibel se Konstruksiefirma het die fabrieke opgerig, en in dieselfde jaar ook begin met die bou van skole vir die kinders van die werkers, ‘n hospitaal en ‘n aftree oord. ‘n Sekuriteit firma om die besighede op te pas is begin en het werk aan werklose mense verskaf. ‘n Baie gewilde vakansieoord is ook ontwikkel vir lede en hul gesinne.

Jongmense is deurlopend aangemoedig om self ondernemers te word en Unibel het ‘n spesiale fonds gestig om verdienstelike projekte te finansier. Groot visboerderye, hoender plase en ‘n vleis inmaakfabriek het uit hierdie inisiatiewe ontstaan.

Die MWU se plase en fabrieke het mettertyd ‘n alternatief vir immigrasie van jongmense geword, omdat dit ‘n tuiste gebied het aan mense wat andersins ‘n toekoms in die buiteland moes gaan soek. Die Unie se streng beleid van volkseie arbeid het verhoed dat laag geskoolde arbeid weer die areas oorstroom, en het die werksgeleenthede vir ons eie mense verseker.

Onderwys

Die MWU het in die jaar 2000 ‘n onderwysarm in samewerking met volkseie onderwys liggame gestig om bekostigbare en gehalte privaat onderwys te verskaf in gebiede waar dit nodig geword het. Moderne onderwys tegnieke en -tegnologie is ingespan om die koste van onderwys te verminder en gehalte en standaarde te verseker. Die Unie het ook sy bedingingsmag ingespan om goedkoop klas geriewe by groot maatskappye te beding en skool subsidies vir lede se kinders te verkry. Die MWU Onderwys netwerk het vanaf die jaar 2001 vinnig oor die land versprei nadat die gevolge van die nuwe onderwysbeleid begin deurwerk het. Die skole word bedryf op ‘n netwerk basis, deur onderwys agentskappe aan goedgekeurde ondernemers en onderwys kundiges te verkoop.

Histadrut

Die MWU het homself herontwerp, sy tradisionele rol versterk, maar ook sy rol en funksies suksesvol verbreed volgens die model van die Histadrut. Die Unie se visie van ekonomiese bemagtiging buite die party-politieke terrein het die volk se verbeelding aangegryp in ‘n tydperk van uitsiglose toekomsloosheid.

In die gees van die 1999 Kongrestema, “Skep jou eie toekoms,” het unieverteenwoordigers, lede en unie personeel eendragtig skouer aan die wiel gesit om hierdie toekomsdroom ‘n werklikheid te maak …

Die President gaan sit na sy toespraak en kyk op sy horlosie. Dit is tyd vir die volgende item op die sakelys. Daar moet nou beplan word vir die volgende honderd jaar. Die toekoms staan nie stil nie …

Daar is niks so magtig as ‘n idee waarvoor die tyd ryp is nie. Met die hulp van Bo, lê ons toekoms in ons eie hande, soos Vader Kestell gesê het, ‘n volk red homself!

Die vraag is: Gaan ons die uitdaging aanvaar?”