Aan die einde van ’n jaar kan ʼn mens nie anders nie as om terug te kyk op die groot veranderinge en mylpale wat Suid-Afrika en die wêreld in 2024 gesien het. Dit was ’n jaar van politieke onstabiliteit en nuwe leierskap oral ter wêreld. In Suid-Afrika het ons vir die eerste keer in 30 jaar ’n nuwe regering – maar ons beleef steeds vele uitdagings. Ons veg vir die behoud vir Afrikaans in ons skole en ons media. In die wêreld heers daar oorloë en word daar gestoei met dringende kwessies soos onwettige immigrasie.
In ’n neutedop is daar ’n paar hoofopskrifte van 2024 wat die moeite werd is om te onthou. In ’n geskiedenishandboek sal 2024 moontlik die inleiding wees om ’n nuwe globale era te verstaan.
Suid-Afrika in 2024
ANC verloor sy volstrekte meerderheid vir die eerste keer in 30 jaar
Die vyfjaarlikse Suid-Afrikaanse verkiesing het vanjaar internasionale hoofopskrifte gehaal toe die ANC vir die eerste keer in 30 jaar sy volstrekte meerderheid in die parlement verloor het en net 40,18% van Suid-Afrikaners se stemme op hom kon verenig.
Vanjaar se verkiesing was die onsekerste nóg in byna drie dekades. Daar is verskeie redes hiervoor, maar dit was hoofsaaklik omdat Suid-Afrikaners hul vertroue in die regering verloor het weens jarelange korrupsie en agteruitbestuur deur die regerende party.
Regering van Nasionale Eenheid (RNE) bring hoop, maar moet homself nog bewys
Baie Suid-Afrikaners is met nuwe hoop vir die toekoms van die land vervul ná die aankondiging dat die DA, Vryheidsfront Plus, PA en ander partye saam met die ANC in die RNE sal dien. Alhoewel die RNE wankelrig is en nog vele vuurtoetse moet deurstaan, breek dit tot ’n groot mate die ANC se destruktiewe mag. Die sukses van die RNE sal miskien die toekoms van Suid-Afrikaanse politiek bepaal. Die RNE blyk steeds onstabiel te wees en daar word steeds intern oor vele kwessies gestry, aangesien die ANC steeds probeer om alleen gesag uit te oefen.
Suid-Afrikaners sien die lig ná byna ’n jaar sonder beurtkrag
Toe beurtkrag op 26 Maart soos mis voor die son verdwyn, het baie gedink dit is ʼn laaste desperate poging om steun te werf voor die verkiesing. Nou, nege maande later, wonder Suid-Afrikaners of beurtkrag iets van die verlede is. Die eerlike en realistiese antwoord is dat Suid-Afrika se kragnetwerk nog nie in ’n volhoubare en bekostigbare fase is nie. Groot debatte rakende die privatisering van energiehulpbronne duur steeds voort.
Die president het sy pen gekry – en ry aan die pen daaroor
Nog voor die aanvang van die verkiesing het president Cyril Ramaphosa twee kontroversiële wette onderteken wat heel moontlik verband hou met die ANC se verlies aan stemme tydens die verkiesing: die Wet op Nasionale Gesondheidsversekering (NGV) en die Wysigingswet op Basiese Onderwyswette (Bela).
Die Wet op Nasionale Gesondheidsversekering (NGV)
Die Wet op Nasionale Gesondheidsversekering (NGV) behels kortliks dat nasionale gesondheidsorg deur die regering alleen befonds word en dat dit onwettig sal wees om finansiering vir gesondheid op enige ander wyse te bekom. Lees meer besonderhede oor die wet hier.
Kort ná die ondertekening van NGV-wet het Solidariteit aansoek gedoen om die wet in die hof uit te daag. Solidariteit het intussen ’n deurbraak gemaak in die hof deur ʼn “pilaar van die NGV te laat kantel” toe die Noord-Gautengse Hooggeregshof artikels 36 tot 40 van die Wet op Nasionale Gesondheid van 2003 as ongrondwetlik verklaar het. Volgens Solidariteit was die doel van hierdie artikels om die weg vir die NGV-wet te baan.
Die Wysigingswet op Basiese Onderwyswette (Bela)
Ná volgehoue druk van die gemeenskap het president Cyril Ramaphosa ’n driemaande-tydperk gegee vir gesprekke rakende die klousules in die wet wat op taal en toelating betrekking het. Die Solidariteit Beweging was in onderhandelingsgesprekke met die regering gewikkel, en op 5 November het duisende mense by die Voortrekkermonument byeengekom om hul teenkanting teen die Bela-wet te wys.
Op 28 November het die Solidariteit Beweging aangekondig dat die onderhandelinge oor die Bela-wet vrugte afgewerp het. Die gewraakte artikels oor taal en toelating sal nie op 13 Desember in werking gestel word nie. Lees meer daaroor hier.
Die einde van gedrukte Afrikaanse koerante
Die laaste dag waarop koerantlesers die kraakvars Beeld– en Rapport-koerantpapier onder hul vingers kon voel, was op 20 Desember 2024. Dit word deur baie as ’n hartseer dag vir Afrikaanse joernalistiek beskou. Vroeër vanjaar het taaldebatte losgebars oor Media24 se besluit om die Afrikaanse drukname Rapport en Beeld heeltemal te digitaliseer. Danksy ondersteuning van die gemeenskap en druk van Solidariteit kon die beplande aantal personeellede wat afgelê sou word, minstens verminder word.
Burgermeester-herrie breek in Tshwane los
’n Donker wolk het in die laaste helfte van 2024 oor die Tshwane munisipaliteit gehang ná die verraad van Action SA teenoor die DA in hul koalisieregering van die Tshwane-munisipaliteit. Pretoria val in dié munisipaliteit. Burgermeester Cilliers Brink is brutaal uit sy amp verwyder met ’n mosie van wantroue. ActionSA het met die EFF-party saamgewerk om van Brink ontslae te raak. Dr. Nasiphi Moya van ActionSA beklee sedert Oktober die amp van burgemeester van hierdie metropolitaanse munisipaliteit. .
Die redes wat vir die mosie van wantroue teen Brink aangevoer is, was swak dienslewering, alhoewel 64% van inwoners aangedui het dat hulle tevrede was met die gehalte van dienslewering in die munisipaliteit. Die DA voer aan dat ActionSA weens hul eie politieke agenda nie in die skadu van die sukses van die DA wou staan nie.
Akademia kondig sy planne vir ’n nuwe kampus aan
Ten midde van al die politieke gebeure met die Bela-wet en die bedreiging vir Afrikaans in skole en universiteite, kondig die ontwikkelingsmaatskappy Kanton die nuwe kampusontwikkelingsprojek van Akademia in Pretoria aan. Dié kampusprojek is die grootste ontwikkelingsprojek in die geskiedenis van die Afrikaanse taal- en kultuurgemeenskappe en verteenwoordig ’n groot historiese mylpaal om die volhoubaarheid van hoër onderwys in Afrikaans te verseker. Die koste van die projek sal nagenoeg R3 miljard beloop, en die eerste fase sal in 2028 voltooi word.
Die wêreld in 2024
Geskiedkundige oorwinning vir Trump in die Amerikaanse verkiesing
Die 2024-verkiesing in die VSA is een wat in die toekoms onthou sal word. Vir die eerste keer sedert 1884 het ’n voormalige president wat ná sy eerste termyn die daaropvolgende verkiesing verloor het, ’n historiese oorwinning behaal. Daar was min verwagting dat Donald Trump só ver sou wen. Hy het in al vyftig deelstate meer stemme as in 2020 verwerf en in al sewe swaaistate is reuseverskuiwings bewerkstellig. Daar is ook ’n verskuiwing gesien onder minderheidsgroepe, onder wie steun vir Trump van 9% tot 21% toegeneem het.
Dreigende oorlog in die Midde-Ooste
Konflik in die Midde-Ooste is reeds ’n bekende fenomeen. Ou etniese konflik van 100 jaar gelede duur vandag steeds voort. Wat is dan nuus vir 2024?
- Die krisis tussen Israel en Arabiese lande verdiep soos buitelandse invloede onttrek en Iran die leemtes vul.
- Iran kry ’n nuwe president wat hoop vir hervorming onder burgers geskep het.
- Israel het binne Iran se grense ’n suksesvolle sluipmoordpoging op die politieke hoof van Hamas uitgevoer. Hierdie aanval het tot ’n vergeldingsaanval deur Iran op Israel gelei en kan moontlik tot verdere konflik lei.
- Die wêreld is tans nader as ooit in die laaste paar dekades aan ’n groot oorlog. ’n Volskaalse streekoorlog in die Midde-Ooste sal globale gevolge hê.
- Lande met invloed, soos Amerika, is minder bereid om by die konflik betrokke te raak en sal alles in hul vermoë doen om vrede tussen Israel en Iran te handhaaf.
Met die huidige politieke leierskap is die hoop op ’n vreedsame oplossing in die Midde-Ooste baie beperk.
Globale verkiesings beloof verandering in die wêreld
Reg oor die wêreld het daar vanjaar nasionale verkiesings plaasgevind wat globale gevolge kan oplewer. Drie belangrike verkiesings het vanjaar in die Verenigde Koninkryk, Iran en Frankryk plaasgevind.
Verkiesing in die Verenigde Koninkryk
Ná 14 jaar het kiesers hul rug op die Konserwatiewe Party in die Verenigde Koninkryk gekeer. Die Arbeidersparty het sy setels tot 412 verdubbel en die verkiesing gemaklik gewen. Dit beteken egter nie dat mense na links gestem het nie. Ongeveer 3 miljoen minder kiesers as met die vorige verkiesing het gaan stem. Selfs die Arbeidersparty het ’n halfmiljoen stemme verloor. Die Arbeidersparty het ook in Skotland gewen en het vrye teuels wanneer dit by wetgewing kom. Hierdie verkiesing bring wesenlike politieke verandering wat globale gevolge kan hê.
Verkiesing in Iran
Vanjaar het daar ook ’n belangrike verkiesing in Iran plaasgevind. Soos voorheen genoem, is Iran ’n bron van onstabiliteit in die Midde-Ooste. Tydens hierdie verkiesing was daar ’n sterk opkoms van gematigde kiesers wat gestem het vir ’n regering ten gunste van handel en onderhandeling met die Weste en dat vroue kan besluit wat hulle wil aantrek. Hierdie verkiesingsuitslag skep hoop vir die situasie in die Midde-Ooste. Hopelik kan Iran uit sy isolasie opstaan.
Verkiesing in Frankryk
Frankryk se regse National Rally-party het verras met die sukses wat in vanjaar se verkiesing behaal is. Die links-liberale Renaissance-party het egter steeds gewen deur samespanning om die meeste setels in die parlement te kry. Die wêreld kan in die toekoms politieke onstabiliteit in Frankryk verwag. Die linkse blok is die grootste blok en gaan moontlik op beleidsveranderinge aandring wat onder andere kontroversiële kwessies soos immigrasie, aftree-ouderdom en maatskaplike besteding sal insluit.
Oekraïne val Rusland binne
In Augustus vanjaar was dit die eerste keer sedert 1941 wat Rusland binnegeval is, maar hierdie keer was dit ’n verrassingsaanval deur Oekraïne. Nie eens Oekraïne se bondgenote was bewus van die beplande aanval nie en Rusland was nie gereed om homself te verdedig nie. Swak grensbeheer en onervare soldate wat maklik oorrompel is, het gelei tot Oekraïne se suksesvolle inval.
Die redes vir die aanval is onseker, maar dit kon moontlik ’n strategiese poging gewees het om die Russiese aanslag in Oekraïne te verswak of om die besetting in toekomstige onderhandelinge te gebruik. Nietemin, hierdie aanval was die begin van ’n gevaarlike nuwe fase van die oorlog.
Weens die ontwrigting kan die aanval tot meer binnelandse steun vir president Poetin lei. Verder het die aanval belangrike onderhandelinge gestuit wat Oekraïne se steun beïnvloed. Hierdie aanval het die oorlog verdiep en gevaarlike nuwe terreine is betree wat die moontlikheid van eskalasie verhoog, wat vele politieke implikasies vir Europa inhou.
Weste soek antwoorde vir onwettige immigrasie
Onwettige immigrasie in die VSA en Europa is ’n reusekrisis wat dringend aangepak moet word. Dié onderwerp is onder andere vir ’n dag lank bespreek tydens die tweemaandelikse vergadering van die Europese Raad en was ook ’n kwelpunt in die debatte tydens die Amerikaanse verkiesing.
Daar is ongeveer 87 miljoen immigrante (20% van die bevolking) in Europese lidlande, en die stelsel kan nie meer die aantal vlugtelinge wat die land binnestroom, hanteer nie. Tydens Biden se termyn as president van die VSA het bykans 10 miljoen persone onwettig oor die Amerikaanse grens gestap. Verder is daar duisende persone wat met visums na die Weste reis en bloot net nooit weer terugkeer na hul tuislande nie.
Onwettige immigrasie skep reusagtige maatskaplike en kulturele uitdagings waarvoor Europa en Amerika dringend oplossings sal moet vind.
Ten slotte
Met nuwe leierskap reg oor die wêreld gaan ons 2025 binne met moontlike globale en politieke veranderinge. Suid-Afrikaners kan hoop dat die RNE in 2025 sal stabiliseer en dat ekonomiese groei in dié jaar sal verbeter. Dit sal tot die wêreld se voordeel wees om vreedsame oplossings vir die oorlog in Oekraïne en die Midde-Ooste te vind, want indien skikkings nie bereik word nie, stuur die konflik die wêreld gevaarlike nuwe terreine binne. Dit lyk asof konflikte oor elektrisiteitsvoorsiening
en gewraakte wette in Suid-Afrika, en onwettige immigrasie in die Weste, in 2025 en nog lank daarna geskilpunte sal bly.
