Day: April 13, 2022

Alhoewel Suid-Afrika die afgelope twee dekades beskeie BBP-groei in ZAR-gebaseerde terme getoon het, is die realiteit dat die Suid-Afrikaanse ekonomie gestagneer het, en in reële terme selfs agteruitgegaan het. Wat BBP-groei betref, het Suid-Afrika oor die afgelope tien jaar agtergeraak by sy bure in Afrika suid van die Sahara, ontluikende markte en selfs die wêreld.

Geannualiseerde BBP-groeikoers

 

BBP-groeikoers teenoor eweknieë

https://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD

Die twee grafieke hierbo dui op ʼn ekonomie wat reeds aan die afneem was, wat in ʼn resessie gegaan het en op die punt staan om in ʼn depressie in te gaan. Dit is belangrik om daarop te let dat Suid-Afrika in 2018 en 2019, voor die Covid-19-pandemie, in ʼn tegniese resessie gegaan het. Die Suid-Afrikaanse ekonomie was reeds in die moeilikheid weens swak beleide en wanbestuur. Die Covid-19-pandemie het die reeds bestaande neigings bloot vererger.

 

Wanneer die BBP en die BBP per capita in Amerikaanse dollar gemeet word, verander die prentjie dramaties.

BBP in VSA-dollar – miljard

 

BBP per capita in VSA-dollar

Hierdie twee syfers toon duidelik ʼn verswakkende ekonomie in reële terme. Om dit duidelik te stel, die gemiddelde Suid-Afrikaner se koopkrag in die wêreld het oor die afgelope dekade afgeneem.
Dit kan gesien word uit die feit dat Suid-Afrika in die eerste twee kwartale van 2018 en in die laaste twee kwartale van 2019 ʼn resessie binnegegaan het, in teenstelling met die res van die wêreld wat tekens van groei getoon het.

Die neiging dat Suid-Afrikaners in reële terme armer word, het tydens die Covid-19-pandemie onverpoos voortgeduur, met bestaande neigings wat bloot versnel het. Dit dui daarop dat die rede vir die trae ekonomiese groei reeds vóór die pandemie teenwoordig was in die vorm van energietekorte, oormatige regulering en wanbestuur.

As land het Suid-Afrika die afgelope twee dekades wat die meeste aspekte betref, agteruitgegaan. Die Covid-19-pandemie het die bestaande tendense eenvoudig versnel.

Wat regeringsfunksionering betref, bestaan dienste – waar ook al die regering dienste behoort te verskaf – feitlik nie. Daar is verskeie uitsonderings, maar oor die algemeen is dit ʼn verhaal van mislukking.

Ekonomies gesproke is Suid-Afrikaners in wêreldterme armer as ʼn dekade gelede. Dit kan toegeskryf word aan ʼn trae ekonomie met hoë strukturele werkloosheid – wat voortdurend deur die voortsetting van skadelike regeringsbeleid bemoeilik word.

Onstuitbare en volgehoue geweldsmisdaad teister Suid-Afrika sonder enige aanduiding van die polisiediens se vermoë om dit hok te slaan. Korrupsie en wanadministrasie vier hoogty in die polisiediens met gewone burgers wat die ergste onder die krisis deurloop.

Weens ʼn skerp verlaging in standaarde skep Suid-Afrika se onderwysstelsel tallose mense wat onindiensneembaar is. Hoewel die statistieke die omvang van die krisis verbloem, skets die hoogste jeugwerkloosheidskoers ter wêreld die werklike prentjie.

Verouderende infrastruktuur is besig om uitmekaar te val met Eskom wat die ooglopendste geval is. Die onstabiliteit van Suid-Afrika se elektrisiteitsvoorsiening hou verreikende gevolge vir alle fasette van die samelewing in. Nuwe infrastruktuur loop deur onder korrupsie en word deur enorme opgeblase pryse getreiter.

Dit alles dui op ʼn regering wat amper nie aanwesig is in die sfere waar ʼn regering normaalweg betrokke behoort te wees nie, maar een wat steeds meer mag wil sentraliseer en steeds meer beheer wil uitoefen.

Een van die voordele van ʼn regering wat aan die inplof is, is dat Suid-Afrika besig is om op ʼn de facto-basis te federaliseer. Hierdie natuurlike federaliseringsproses vind plaas in natuurlike gemeenskappe, – met die inwoners van die kleiner dorpe wat die verantwoordelikheid vir die funksies wat die regering normaalweg behoort te vervul, oorneem.

Dit is in hierdie ruimte – tussen wat die Suid-Afrikaanse regering wil doen en dit waartoe die regering in staat is – waarbinne die Solidariteit Beweging bestaan.

Ongebreidelde misdaadvlakke

Misdaad het toenemend een van die grootste probleme geword wat Suid-Afrika in die gesig staar, veral geweldsmisdaad. Suid-Afrika se moordsyfer is sedert 2000 ver bo die wêreldgemiddelde. In 2012 was die wêreldkoers 6,2 per 100 000 bevolking. In die tydperk tussen 2000 en 2015 het die Suid-Afrikaanse gemiddelde tussen 29,9 op die laagste en 48,5 op die hoogste gewissel. Dit beteken dat die gemiddeld in Suid-Afrika tussen vyf en agt keer die wêreldgemiddeld was. ’n Moordsyfer van meer as 20 per 100 000 populasie word deur die Verenigde Nasies se kantoor vir dwelmmisbruik en misdaad as hoog beskou. Voorts is Suid-Afrika sedert 2000 in die globale top-10 vir sy moordsyfer, behalwe vir twee jaar.

Die totale aantal misdade wat in ’n jaar in Suid-Afrika aangemeld word, is sowat 2,2 miljoen. Dit was die geval vir omtrent die afgelope 10 jaar. ’n Verslag van 2014 deur die Departement van Justisie het die vervolgingskoers van agt groot polisiestasies nagevors. Dit het getoon dat 75% van sake oor geweldsmisdade nie hof toe gegaan het nie en dat 10% van sake uit die hof teruggetrek is. Slegs 5,7% van misdade het tot suksesvolle skuldigbevinding gelei en 5,4% het tot vryspraak gelei. Dit beteken dat ’n verbysterende 94% van geweldsmisdade geen optrede teen die misdadiger tot gevolg gehad het nie. Met geweldsmisdade wat aan die toeneem is, is dit ’n onaanvaarbare probleem.

Die mees onlangse vrystelling van misdaadstatistiek (Maart 2021) toon dat misdaad, ondanks inperkings en ’n pandemie, steeds toegeneem het, met moord en verkragting wat op ’n jaar tot jaar basis toegeneem het. Terselfdertyd het die Suid-Afrikaanse regering begrotingsbesnoeiings vir die polisiediens aangekondig, en boonop het die minister van polisie wetgewing voorgestel wat daarop gemik is om dit onwettig te maak om ’n vuurwapen vir selfverdediging te besit.[1] [2]

Onluste en plundering in 2021

Op 7 Julie 2021 het die voormalige president van Suid-Afrika, Jacob Zuma, homself oorhandig aan die owerhede om in die Estcourt-gevangenis in KwaZulu-Natal gevange geneem te word weens minagting van die hof.[3] Na maande se regstryd en ’n onwrikbare weiering om voor die Zondo-kommissie – ’n kommissie wat saamgestel is om staatskaping te ondersoek – te verskyn,  is daar bevind dat Jacob Zuma die hof minag omdat hy hofbevele wat deur die Konstitusionele Hof van Suid-Afrika aan hom uitgereik is om te getuig, verontagsaam het.

Weens sy vorige stand en sy bekendheid, het die Konstitusionele Hof beveel dat Jacob Zuma in hegtenis geneem moet word vir minagting van die hof om ’n duidelike boodskap aan ander amptenare te stuur, wat dit mag oorweeg om te weier om voor die Zondo-kommissie te getuig.

Nadat hy in hegtenis geneem is, het grootskaalse oproere en plundering op 9 Julie 2021 in KwaZulu-Natal uitgebreek. Aanvanklik het die plundering beheersd voorgekom, maar dit het vinnig geëskaleer in die afwesigheid van enige betekenisvolle polisie-ingryping. Teen die aan van Sondag 11 Julie 2021 is daar grootskaalse plundering by verskeie winkelsentrums en woongebiede aangemeld.[4]

Teen Maandag, 12 Julie 2021 het die geweld buite beheer geraak met verskeie winkelsentrums en winkels wat gedwing is om toe te maak. Plunderaars het hoofsaaklik kruideniersware- en drankwinkels. Die aand van 12 Julie 2021 het president Ramaphosa die Suid-Afrikaanse publiek toegespreek en die plunderaars gepleit om te stop. Terwyl hy sy toespraak gelewer het, het die plundery onverpoosd voortgegaan terwyl die Suid-Afrikaanse Polisiediens heeltemal afwesig was.

Uiteindelik het gemeenskappe met buurtwagte saamgespan en bekwame mans wat impromptu toegangsbeheerpunte beman en hulle eiendom teen plundering verdedig het. [5] [6]

Die veiligheidsmagte van die Suid-Afrikaanse staat was heeltemal onvoorbereid betrap en ná toenemende openbare druk moes president Ramaphosa die Suid-Afrikaanse Weermag ontplooi om die wydverspreide plundering te probeer bedwing.

Alhoewel die plundery tot ’n mate toe na Gauteng versprei het, was dit meer beheersd en heelwat minder vernietiging het daar plaasgevind as in KwaZulu-Natal.

Die regering het aangedui dat hulle glo die plundery was ’n mislukte opstand, met die president self wat gestel het dat die Suid-Afrikaanse regering ’n poging tot opstand onderdruk het. [7]

Verskeie individue wat met die staat se veiligheidsorganisasies verbind is, is in die nasleep van die oproere gearresteer vir beweerde “aanhitsing tot opstand”.[8] Tot op hede het daar nog geen vervolgings op die arrestasies gevolg nie.

[1] https://www.timeslive.co.za/news/south-africa/2021-02-19-crime-stats-murder-and-rape-increased-in-past-three-months/

[2] https://www.biznews.com/undictated/2021/05/25/firearm-licence

[3] https://www.bbc.com/news/world-africa-57758540

[4] https://www.bbc.com/news/world-africa-57797007

[5] https://www.sowetanlive.co.za/news/south-africa/2021-07-15-community-checkpoints-set-up-to-prevent-looting-are-illegal-and-recipe-for-disaster/

[6] https://www.news24.com/news24/southafrica/news/unrestsa-communities-rally-to-protect-businesses-and-livelihoods-20210714

[7] https://www.sanews.gov.za/south-africa/president-ramaphosa-attempted-insurrection-failed-gain-popular-support

[8] https://mg.co.za/news/2021-07-20-six-instigators-arrested-as-insurrection-investigation-in-kwazulu-natal-and-gauteng-gains-momentum/

By die beleidskonferensie van die ANC in 1997 het die ANC die beleid van transformasie aanvaar. In sy wese is dit ’n maatskaplik-ontwerpte beleid wat bepaal dat elke enkele instelling in Suid-Afrika die rassedemografie van die land moet weerspieël.

Elke enkele groot onderneming in Suid-Afrika moet ’n verslag saamstel wat by die Departement van Arbeid ingedien word, waarin daar gestipuleer word wat die rasseverhouding van die maatskappy se werknemers is en wat die maatskappy se teiken is om die rasseverhouding te korrigeer indien dit nodig is. Die transformasiebeleid het gelei tot massa-afleggings van hoofsaaklik wit staatsamptenare deur die ANC-regering. Die verlies aan institusionele kennis en vaardighede is nooit ten volle vervang nie. Een voorbeeld hiervan is Eskom, die enigste kragvoorsiener in Suid-Afrika wat in die vroeë 2000’s meer as 10 000 wit werknemers ontslae geraak het om regstellende aksie teikens te bereik. Minder as ’n dekade later het Suid-Afrika begin om beplande kragonderbrekings te ervaar wat bekendstaan as beurtkrag.

Diskriminasie op grond van ras is egter in konflik met artikel 9 van die Suid-Afrikaanse Grondwet, wat uitdruklik stel

3. Die staat mag nie direk of indirek onbillik teen enigiemand diskrimineer op een of meer gronde nie, insluitend ras, gender, geslag, swangerskap, huwelikstatus, etniese of sosiale oorsprong, kleur, seksuele oriëntasie, ouderdom, gestremdheid, godsdiens, gewete, oortuiging, kultuur, taal en geboorte.

Hierdie bepaling word egter opgevolg deur subartikel 5 van artikel 9, wat bepaal

5. Diskriminasie op een of meer van die gronde gelys in subartikel (3) is onbillik tensy daar vasgestel word dat die diskriminasie billik is.

Subartikel 5 word gebruik om regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging te regverdig deur rasse diskriminasie teen wit, Indiër en bruin gemeenskappe te gebruik.

Die konsep van transformasie, soos verskans in die ANC se beleidsdokumente, is belangrik sodat die konteks waarin die Solidariteit Beweging funksioneer verstaan kan word.

Gedurende die Covid-pandemie het die ANC die omvang van hierdie beleid uitgebrei om hulpfondse in te sluit, met die Departement van Toerisme wat uitdruklik gestel het dat slegs maatskappye in meerderheid swart besit hulpfondse sal ontvang.^{[1] [2]}

[1] https://www.news24.com/fin24/economy/south-africa/govts-r12bn-tourism-equity-fund-not-only-for-businesses-that-are-100-black-owned-minister-20210317

[2] https://www.news24.com/fin24/economy/nef-launches-an-economic-distress-fund-for-black-owned-businesses-20210220

Eskom is Suid-Afrika se kragnutsmaatskappy. Eskom het die monopolie oor kragopwekking in Suid-Afrika.

Suid-Afrikaners het gewoond geraak aan beurtkrag, wat beplande kragonderbrekings is, want Eskom kan nie in die vraag na elektrisiteit in Suid-Afrika voorsien nie. Die redes waarom Eskom misluk is kompleks, maar een van die hoofredes is Eskom se aggressiewe pogings om rasteikens deur die regering te haal as deel van regstellende aksie en Swart Ekonomiese Bemagtiging (SEB). Hierdie beleide het gelei tot ’n uitvloei van vaardighede, ervaring en institusionele kennis wat nie vervang is nie. Die netto effek is dat Eskom die afgelope dekade skaars verbeter het in sy vermoë om elektrisiteit op te wek.

Eskom het massiewe skuld aangegaan, met die staat se gewaarborgde skuld wat tans altesaam R390 miljard beloop. Die minister van finansies, Tito Mboweni, het in die mees onlangse begrotingsrede aangedui dat die regering vir die volgende dekade ’n reddingsboei van R23 miljard per jaar aan Eskom gaan uitreik. Dít terwyl die Suid-Afrikaanse regering se skuld tot BBP-verhouding 60% bereik het.

Suid-Afrika het ’n elektrisiteitsgebaseerde ekonomie – Eskom se mislukking om elektrisiteit te verskaf het ernstige finansiële implikasies gehad, veral vir klein en medium ondernemings.

Water en sanitasie

Die burgerregteorganisasie, AfriForum, het in 2017 ’n blou-en-groendruppelprojek van stapel gestuur waarin hulle die drinkwater- en rioolwaterstelsels in munisipaliteit regoor die land toets en beoordeel. In 2017 het hulle die rioolwaterstelsels van 88 munisipaliteite getoets. Van hierdie munisipaliteite het 67%, of 55 munisipaliteite, rioolwaterstelsels gehad wat nie binne die regulatoriese raamwerk funksioneer nie en wat substandaard is. Verder het die Departement van Water en Sanitasie in 2014 berig dat slegs 44 van die 1 036 drinkwaterstelsels wat hulle geëvalueer het, bloudruppelstatus gekry het. Dit beteken dat die drinkwater van 96% van die stelsels nie op standaard is nie en dat dit moontlike gesondheidsgevare vir burgers inhou. Siende dat behoorlik funksionerende waterstelsels ’n basiese noodsaaklikheid vir ’n higiëniese samelewing is, is hierdie bevindinge uiters kommerwekkend.

Hierdie waterkrisis is ook duidelik sigbaar in die huidige Vaalwater-krisis. Dit het in 2018 begin toe die Vaalrivier, ’n groot waterbron vir die land, besoedel is deur rou riool wat vir weke sonder einde in die rivier ingevloei het. Dit het natuurlik tot siektes onder mense en sterftes onder diere, wat afhanklik van die water is, gelei. Die krisis het só groot geword dat die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag (SANW) gedwing is om by die span wat getaak is met die skoonmaak van die rivier, aan te sluit. Dit het egter vroeg 2019 geëindig toe fondse vir die SANW opgedroog het en hulle hulle dienste moes onttrek weens finansiële uitdagings. Die besoedeling is tans steeds ’n gevaarlike krisis.

Munisipaliteite

Amper alle munisipaliteite in Suid-Afrika is disfunksioneel. Die mees onlangse verslag deur die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika dui aan dat meer as 90% van plaaslike Suid-Afrikaanse munisipaliteite gekwalifiseerde oudits ontvang het – wat beteken dat wesenlike onreëlmatige uitgawes aangegaan is. Vanuit die 257 munisipaliteite wat geoudit is, het slegs 33 (12,4%) skoon oudits ontvang.

Die verslag deur die Ouditeur-Generaal wys wat gewone Suid-Afrikaners al in lewende lywe ervaar – dat meeste munisipaliteite totaal disfunksioneel is.

Dit word ook weerspieël in die toename in diensleweringsbetogings.

 

Bron: MunicipalIQ